استرپتوکوک پنومونیه / پنوموکوک چیست؟
استرپتوکوک پنومونیه (یا پنوموکوک) یک نوع باکتری گرم مثبت با دیواره‌ای از پلی‌ساکارید است که باعث عفونت‌های پنوموکوکی می‌شود. ترکیب پلی‌ساکاریدهای متفاوت این باکتری منجر به شناسایی بیش از 100 نوع مختلف از پنوموکوک شده است. این باکتری در مجاری تنفسی فوقانی حتی در افرادی که سالم به نظر می‌رسند، وجود دارد. انتقال این باکتری می‌تواند از طریق قطرات تنفسی، تماس مستقیم دهانی یا تماس با سطوح آلوده به ترشحات تنفسی انجام شود.
Streptococcus Pneumoniae
بیماری‌های مرتبط با پنوموکوک، چه مقدار جدی هستند؟
در حالی که پنوموکوک معمولاً باعث ابتلا به عفونت‌های خفیف مانند عفونت سینوس یا گوش میانی می‌شود، در موارد شدیدتر می‌تواند به بیماری‌های جدی و خطرناک مانند عفونت خون (باکتریمی)، عفونت ریه (پنومونی) و عفونت پرده مغز و نخاع (مننژیت) منجر شود. این بیماری‌ها به خصوص در کودکان خردسال و سالمندان شدیدتر هستند و سازمان بهداشت جهانی این عفونت‌ها را یکی از دلایل اصلی مرگ و میر کودکان زیر پنج سال در جهان می‌داند. به طوری که بر اساس این آمار، هر ساله نزدیک به یک میلیون کودک به دلیل ابتلا به بیماری‌های مرتبط با پنوموکوک، جان خود را از دست می‌دهند.
واکسیناسیون علیه پنوموکوک، موثرترین راه جهت پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های ناشی از این باکتری است.
واکسن پنوموکانژ
واکسن پنوموکانژ، ساخته‌شده توسط شرکت نیواد فارمد سلامت، یک واکسن 13 ظرفیتی است که برای مقابله با انواع مختلف باکتری پنوموکوک طراحی شده است. این واکسن شامل 13 نوع آنتی‌ژن کپسولی (1، 3، 4، 5، A6، B6، F7، V9، 14، C18، A19، F19 و F۲۳) است.
واکسن پنوموکانژ 13 ظرفیتی با استفاده از CRM (Cross-reacting material) به عنوان حامل، نه تنها در برابر بیماری‌های خفیف ناشی از این باکتری، بلکه در برابر بیماری پنوموکوکی تهاجمی و همچنین پنومونی غیرتهاجمی پنوموکوکی موثر است.
مزایای واکسن پنوموکانژ
در برابر واکسن هندی 10 ظرفیتی موجود در بازار
واکسن پنوموکانژ تعداد سروتیپ‌های بیشتری را در بر می‌گیرد و در برابر سروتیپ‌های ۳، A۶ و A۱۹ نیز محافظت ایجاد می‌کند. سروتیپ A۱۹ یکی از سه سروتیپ شایع در ایران است و مقاومت آنتی‌بیوتیکی بالایی دارد.
بر اساس مطالعات انجام شده، واکسن ۱۳ ظرفیتی علاوه بر محافظت افراد در برابر عفونت‌های تهاجمی و غیرتهاجمی، در برابر بیماری‌هایی نظیر عفونت گوش میانی موثرتر عمل می‌کند.
بر اساس مطالعات انجام شده، میزان پاسخ آنتی‌بادی IgG در واکسن ۱۳ ظرفیتی در سروتیپ‌های 4، 9V و 23F از 1.14 تا 1.54 برابر واکسن ۱۰ ظرفیتی بوده است.
تعداد و فواصل تزریق
نوزادان
واکسیناسیون علیه PCV در نوزادان شامل سه دوز اصلی و یک دوز بوستر، هر یک به میزان 0.5 میلی‌لیتر است.
تزریق دوز اول
2 ماهگی
تزریق دوز دوم
4 ماهگی
تزریق دوز سوم
6 ماهگی
تزریق دوز چهارم
12 تا 15 ماهگی
سایر سنین
واکسیناسیون تک دوزی به میزان 0.5 میلی‌لیتر و به شکل عضلانی انجام می‌شود.
یکبار تزریق
2 سالگی تا بزرگسالی
سوالات متداول
از آن‌جایی که بیش از 100 سروتیپ مختلف از باکتری پنوموکوک وجود دارد، ابتلای قبلی به یک سروتیپ از این باکتری، الزاما موجب ایجاد ایمنی نسبت به سایر سروتیپ‌ها یا ابتلای مجدد به همان سروتیپ نمی‌شود.
واکسیناسیون پنوموکوک یکی از موثرترین روش‌های پیشگیری از بیماری‌های پنوموکوکی است.
خیر. همه واکسن‌های پنوموکوکی واکسن‌های غیرفعال هستند و فقط بخشی از باکتری را در خود دارند. این واکسن‌ها نمی‌توانند باعث ابتلای افراد به بیماری‌های پنوموکوکی شوند.
• همه کودکان زیر 5 سال
• افراد 5 تا 64 ساله که در معرض خطر ابتلا به بیماری پنوموکوکی هستند.
• بزرگسالان 65 سال یا بیشتر
بله. عفونت پنوموکوکی می‌تواند هر کسی را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهد. برخی افراد در معرض خطر بالاتری از بیماری‌های جدی هستند اما ممکن است از این موضوع بی‌اطلاع باشند.
مدت زمان دقیق انتقال مشخص نیست. به نظر می‌رسد که تا زمانی که این باکتری در ترشحات تنفسی باقی بماند، امکان انتقال وجود دارد.
آنفلوآنزا افراد را مستعد ابتلا به پنومونی باکتریایی اکتسابی از جامعه می‌کند. پنومونی باکتریایی ثانویه یکی از علل مهم مرگ و میر در افراد مبتلا به آنفلوآنزا بوده است.
افرادی که پس از دریافت دوز قبلی واکسن پنوموکوک دچار واکنش آلرژیک شدید شده‌اند یا افرادی که به اجزای واکسن یا هر واکسنی که حاوی توکسوئید دیفتری (مثل واکسن سه‌گانه) است، حساسیت شدید دارند، نباید دوزهای بیشتری از این واکسن را دریافت کنند.
توصیه می‌شود در صورت امکان، واکسن پنوموکانژ حداقل دو هفته قبل از جراحی برداشتن طحال یا دریافت داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی (از جمله داروهای شیمی درمانی) تزریق شود.
تزریق واکسن پنوموکانژ باید به صورت عضلانی انجام شود. در صورتی که ممنوعیتی جهت دریافت تزریق عضلانی وجود داشته باشد، در خصوص تزریق یا عدم تزریق واکسن، باید با پزشک معالج مشورت نمایید.
مانند هر واکسن دیگری، تزریق واکسن پنوموکانژ نیز می‌تواند با بروز عوارض همراه باشد؛ اگرچه این عوارض عمدتا خفیف و گذرا هستند و معمولا بدون انجام اقدام خاصی طی مدت زمان کوتاهی بر طرف می‌شوند. از جمله عوارضی که ممکن است با تزریق واکسن بروز پیدا کند می‌توان به درد، تورم و قرمزی محل تزریق، تب، لرز، خستگی، درد عضلانی و علائم گوارشی مانند تهوع و اسهال اشاره کرد.
